Ο δάσκαλος ως αυθεντία και Φιλόσοφος~Βασιλιάς

Το παρακάτω άρθρο απεστάλη από εμένα τον Αύγουστο του 2006 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βημα» και αφορά προγεννέστερο άρθρο της εφημερίδας.

Η αιτία που σας αποστέλλω την επιστολή αυτή είναι το άρθρο του καθηγητή κ.Χαρίδημου Τσούκα με τίτλο: «Φατρίες και συγκεντρωτισμός στα ΑΕΙ», το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σας την 15η Αυγούστου. Εντύπωση προκαλεί ότι ο αρθρογράφος επικαλείται σε αυτό τον μεγάλο φιλόσοφο, Karl Popper και την ανοικτή κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να εμφορείται από ιδέες που βρίσκονται στον αντίποδα των ιδεών του φιλελεύθερου αυτού διανοητή. Πιο συγκεκριμένα, ο κ.Τσούκας επισημαίνει ότι το πρόβλημα του ελληνικού πανεπιστημίου είναι κυρίως πολιτισμικό και ανάμεσα στα άλλα που προτείνει να γίνουν, αναφέρει και την «υπαγωγή του φοιτητή στην αυθεντία του δασκάλου». Αντίθετα με αυτή την άποψη, ο Popper επαινεί την Σωκρατική ηθική στην επιστήμη(δηλαδή την συνειδητοποίηση του πόσο λίγα γνωρίζουμε) και ως συνεχιστής του διαφωτισμού, ισχυρίζεται ότι η επιστήμη είναι συνυφασμένη με την αμφισβήτηση και πρέπει να τοποθετείται απέναντι σε κάθε αυθεντία.

Επίσης, ο κ.Τσούκας για να «αποδείξει» την παρακμή των ελληνικών πανεπιστημίων επικαλείται αλλού την προσπάθεια φοιτητών να εμποδίσουν την προαγωγή καθηγητή, σχολιάζοντας ότι «δεν τους πέφτει κανένας λόγος, τυπικά και ουσιαστικά». Έτσι ο αρθρογράφος δίνει την εντύπωση, ελπίζω εκ παρερμηνείας, ότι είναι θιασώτης της μη συμμετοχής των φοιτητών στη λήψη αποφάσεων. Δηλαδή με άλλα λόγια ο κ.Τσούκας φαίνεται να πιστεύει στην απόλυτη εξουσία του πανεπιστημιακού, η οποία προφανώς στηρίζεται στην γνώση που τον αναγορεύει σε αυθεντία. Όμως, η άποψη αυτή μοιάζει να ταυτίζει τον πανεπιστημιακό με τον φιλόσοφο-βασιλιά της Πλατωνικής «Πολιτείας», που έχει δεχθεί την επίθεση του Popper. Η σφοδρή κριτική του Αυστριακού διανοητή εστιάζεται στην απόλυτη εξουσία(ηγεμονία) που απολαμβάνει στην «Πολιτεία» ο φιλόσοφος-βασιλιάς. Αυτή η εξουσία βασίζεται στη θεοποίηση της γνώσης που έχει μετατρέψει τον κυβερνήτη σε ακλόνητη αυθεντία(σχεδόν ημίθεο) και συνεπώς θεωρείται αδιανόητη κάθε κριτική. Εδώ ο φιλόσοφος δεν είναι αυτός που αγαπά την αλήθεια, κατά τον Σωκράτη, αλλά ο περήφανος κάτοχός της, ένας πεπαιδευμένος γνώστης, δηλαδή ένας παντοδύναμος ηγεμόνας.

Καταλήγοντας, πιστεύω ότι μια τέτοια θεωρία της ανεξέλεγκτης κυριαρχίας των πανεπιστημιακών δασκάλων, που βασίζεται στην λογιοσύνη και στην αυθεντία και τελικά αντιστρατεύεται την ανοικτή -κατά Popper- κοινωνία, δεν ταιριάζει σε ένα σύγχρονο, δημοκρατικό και φιλελεύθερο πανεπιστήμιο.