Που είναι ο Ζέρβας οεο;

Για όσους δεν το είχαν παρατηρήσει, στη συμβολή των οδών Κοραή και Σταδίου, υπήρχε, μέχρι πριν από λίγο καιρό, η προτομή ενός από τους ήρωες της Εθνικής Αντίστασης, του ιδρυτή της αντιστασιακής οργάνωσης Ε.Δ.Ε.Σ., του Στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα. Και γράφω υπήρχε, γιατί μια από τις προηγούμενες μέρες, καθώς περπατούσα στο Κέντρο και περνούσα μπροστά από το συγκεκριμένο σημείο, διαπίστωσα ότι η προτομή έλειπε και πάνω στη μαρμάρινη βάση υπήρχε ένας αγκυλωτός σταυρός και το σύνθημα «Που είναι ο Ζέρβας, οεο;». Δύο ήταν τα πιθανότερα ενδεχόμενα, είτε κάποιοι είχαν αφαιρέσει την προτομή του ιδρυτή του Ε.Δ.Ε.Σ. και είχαν γράψει τα παραπάνω, είτε η προτομή είχε αφαιρεθεί από τις Αρχές για να συντηρηθεί ή να προστατευθεί από διαφόρους που κατά καιρούς πετούν μπογιές και προσπαθούν να την καταστρέψουν.

Μετά από μια αναζήτηση που έκανα, χρησιμοποιώντας γνωστή μηχανή αναζήτησης, στο internet, επιβεβαιώθηκε δυστυχώς η πρώτη εκδοχή. Σε κάποιο site βρήκα ότι ο βουλευτής Ιωαννίνων, o κ. Φούσας, ρώτησε στην βουλή τον υπουργό Δημόσιας Τάξης για το θέμα και η απάντηση του υπουργού ήταν ότι κατά τη διάρκεια κάποιου πανεκπαιδευτικού συλλαλητηρίου κάποιοι βεβήλωσαν το χώρο και έκλεψαν την προτομή του Ν. Ζέρβα, που αγνοείται μέχρι σήμερα!

Ο Ναπολέων Ζέρβας από πολύ μικρή ηλικία στρατεύεται εθελοντικά και μετέχει στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913. Εν συνεχεία μετά τη φοίτηση του στη Σχολή Ευελπίδων συμμετέχει σε όλες τις εκστρατείες και τις πολεμικές επιχειρήσεις της εποχής του. Συμμετέχει επίσης στο κίνημα της 22ης Αυγούστου 1926 και ως επικεφαλής ενός από τα δύο «Δημοκρατικά Τάγματα των Αθηνών» ανατρέπει τον δικτάτορα Θ. Πάγκαλο. Πολύ αργότερα, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1941 ιδρύει τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (Ε.Δ.Ε.Σ.) με στόχο - όπως γράφει και ο ίδιος - την απελευθέρωση της πατρίδας, την επικράτηση των δημοκρατικών θεσμών, αλλά και της κοινωνικής δικαιοσύνης, γράφοντας μερικές από τις πιο ένδοξες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης. Χαρακτηριστικά, θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει τις νικηφόρες μάχες που έδωσε ο Ε.Δ.Ε.Σ. κατά των Ιταλών και Γερμανών στο Μακρυνόρος, στο Σούλι, στην Κανέτα, στη Ραδοβίζα κ.α., καθώς και την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, όπου θεωρήθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη και ήταν και η μοναδική φορά που συνεργάστηκαν Ε.Δ.Ε.Σ. και Ε.Α.Μ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ζέρβας στα Απομνημονεύματα του δεν διστάζει να αναγνωρίσει την συμβολή του Άρη Βελουχιώτη και των ανταρτών του στην ανατίναξη της γέφυρας, παρόλο που την επιχείρηση την διηύθυνε ο ίδιος και ήταν εκείνος που είχε πείσει τελικά τον Άρη να συμμετάσχει στην επιχείρηση και να μην περιμένει την έγκριση του κομουνιστικού κόμματος. Ακόμα, αξιοσημείωτο και ενδεικτικό των προθέσεων του ήταν και το γεγονός ότι ο ηγέτης του Ε.Δ.Ε.Σ. επανειλημμένως, κατά τη διάρκεια της κατοχής, έτεινε χείρα συνεργασίας προς το Ε.Α.Μ. και τον Βελουχιώτη, παρόλο που κάποιες φορές η στάση των ανταρτών του Ε.Α.Μ. απέναντι του ήταν εξαιρετικά εχθρική.

Όλα τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία τα παραθέτω για όσους δε γνωρίζουν και θα ήθελαν να ενημερωθούν συνοπτικά για το ποιος ήταν ο Ζέρβας και ποια η συμβολή του στην Εθνική Αντίσταση. Προφανώς, υπάρχουν αναπόφευκτα κάποια στοιχεία υποκειμενικότητας στην προσέγγιση αυτή, όπως και σε όλες τις προσεγγίσεις, αλλά σε γενικές γραμμές νομίζω ότι είναι μια νηφάλια και ακριβής παρουσίαση του συγκεκριμένου ιστορικού προσώπου. Βεβαίως, μπορείτε να βρείτε και κείμενα που αναφέρονται στον Ζέρβα και έχουν υβριστικό και συκοφαντικό περιεχόμενο, αλλά αυτά είναι μάλλον λίγα, στερούνται ιστορικής τεκμηρίωσης και κατά την ταπεινή μου γνώμη θα έλεγα ότι έχουν ως βάση την μικροψυχία και την εμπάθεια ανθρώπων που επιμένουν 57 χρόνια μετά να αναπαράγουν το δηλητήριο μιας μαύρης για τη χώρα περιόδου, του εμφυλίου πολέμου.

Το ερώτημα που γεννάται λοιπόν, μετά και από όλα τα παραπάνω, είναι γιατί κάποιοι επέλεξαν να απομακρύνουν την προτομή του συγκεκριμένου ήρωα της Εθνικής Αντίστασης, να την εξαφανίσουν, να ζωγραφίσουν έναν αγκυλωτό σταυρό πάνω στην μαρμάρινη βάση της και να ρωτήσουν περιπαικτικά, δίνοντας έμφαση στην «ηρωική» πράξη της βεβήλωσης ενός μνημείου για την Εθνική Αντίσταση, που είναι η προτομή; Πριν από κάθε προσπάθεια για να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα, νομίζω ότι πρέπει να τονιστεί ο υψηλός βαθμός δυσκολίας της αποκόλλησης της προτομής, αφού αυτή ήταν κολλημένη με τσιμέντο με την βάση της και στο εσωτερικό του μνημείου είχαν τοποθετηθεί και κάποιες αρκετά χοντρές συνδετικοί ράβδοι σιδήρου. Σε μια εξαιρετικά φιλόδοξη προσπάθεια, που ίσως και να με υπερβαίνει, θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες πιθανές ερμηνείες στα γιατί που τίθενται παραπάνω, κάνοντας - μια ενδεχομένως αυθαίρετη - υπόθεση ότι αυτοί που βεβήλωσαν το μνημείο έχουν κατ’ ελάχιστον ένα υποτυπώδη εγκέφαλο, που τους καθιστά στοιχειωδώς νοήμονες και συνεπώς υπεύθυνους για τις πράξεις τους.

Ερμηνεία 1η: Ίσως τα συγκεκριμένα άτομα να ήταν νεοφασίστες, οπαδοί του Μουσολίνι ή θιασώτες των νεοναζιστικών ιδεών. Σε αυτή την περίπτωση η συμπεριφορά τους ερμηνεύεται πλήρως. Η δράση του Ζέρβα την περίοδο της κατοχής είναι λογικό να τους ενοχλεί και να προσπαθούν, μέσω της βεβήλωσης του μνημείου, να εκδικηθούν τον ίδιο και στο πρόσωπό του ολόκληρη την Εθνική Αντίσταση. Αυτή η ερμηνεία μάλιστα εξηγεί και το γιατί ζωγράφισαν έναν αγκυλωτό σταυρό με μαύρη μπογιά πάνω στη βάση που φιλοξενούσε την προτομή που αφαίρεσαν.

Ερμηνεία 2η: Ίσως τα άτομα αυτά έχουν έναν μάλλον υποτυπώδη εγκέφαλο με ελάχιστους νευρώνες, γεγονός που ερμηνεύει και την τέλεση διαφόρων πράξεων από μέρους τους χωρίς κάποια συγκεκριμένη αιτία. Έτσι, σε αυτή την περίπτωση η απάντηση είναι ότι για τη βεβήλωση της προτομής του Ζέρβα, όπως άλλωστε και για τη ρήψη μπογιάς στον άγαλμα του Κοραή, για το κάψιμο του φυλακίου του Άγνωστου Στρατιώτη, για το γράψιμο συνθημάτων υπέρ του Σάββα Ξηρού (!) πάνω σε αγάλματα και σε τοιχογραφίες του ιστορικού κτιρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών και για άλλα πολλά δεν υπήρχε κάποιος συγκεκριμένος λόγος. Είναι απλά μια καταστροφική έκφανση της βλακείας.

Ερμηνεία 3η: Ίσως οι βάνδαλοι να είχαν εμπνευστεί από την δράση και την νοοτροπία των ανθρώπων που προσπαθούσαν την περίοδο της κατοχής να εξοντώσουν τον Ζέρβα, αυτών των ίδιων που κατάφεραν τελικά να εξοντώσουν τον σπουδαίο αγωνιστή της Ελλάδας και της Δημοκρατίας τον Συνταγματάρχη Δ. Ψαρρό και γενικά όλων όσων επεδίωκαν να αφανίσουν κάθε αντιστασιακή οργάνωση που δεν ήλεγχαν. Αυτοί ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που οδήγησαν στην εξόντωση τους ίδιους τους συντρόφους τους, χωρίς να σεβαστούν τους αγώνες και την προσφορά τους στην Αντίσταση, αλλά και στο κόμμα. Θυμίζω ότι ο Βελουχιώτης - ο οποίος ανεξάρτητα από όσα θα του καταλογίσουν δικαίως ή αδίκως κάποιοι, υπηρέτησε με γενναιότητα και αυταπάρνηση τις ιδέες του και την Εθνική Αντίσταση και για αυτό και μόνο άξιζε και αξίζει το σεβασμό και την ευγνωμοσύνη όλων μας - οδηγήθηκε στην εξόντωση, κατηγορούμενος από τους συντρόφους του ότι ήταν στοιχείο αχρείο και εγκληματικό. Άλλο χαρακτηριστικό θύμα μιας τέτοιας συμπεριφοράς και νοοτροπίας αποτέλεσε και ο Γιώργης Σιάντος που υπήρξε η ψυχή του Ε.Α.Μ. κατά τη διάρκεια της κατοχής, αλλά κατηγορήθηκε από τον Ζαχαριάδη και άλλους συντρόφους του ότι ήταν πράκτορας της Intelligence Service και οδηγήθηκε στο θάνατο, εξοντωμένος ηθικά και πολιτικά και με τη μνήμη του κηλιδωμένη. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι βέβαια οξύμωρο να ζητάμε από βέβηλους απολογητές και νοσταλγούς συμπεριφορών που στρέφονται εναντίων των «δικών τους» αγωνιστών της Αντίστασης, να σεβαστούν τον Ζέρβα με τον οποίο ήταν άλλωστε και ιδεολογικοί αντίπαλοι. Όμως, παρόλα αυτά παραμένει εξαιρετικά λυπηρό κάποιοι να βεβηλώνουν την προτομή του Ναπολέοντος Ζέρβα, που αποτελούσε μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, μη μπορώντας ενδεχομένως να του συγχωρήσουν το ότι με την παρουσία του δεν τους επέτρεψε την πλήρη και αποκλειστική εκμετάλλευση του εθνικού αγώνα ή και την δια των όπλων κυριαρχία μετά την απελευθέρωση. Σε αυτό το σημείο θέλω να τονίσω προς αποφυγήν κάθε παρεξήγησης, αν και νομίζω ότι είναι πασιφανές, ότι δεν καταφέρομαι εναντίον των ανταρτών του Ε.Α.Μ. ή εναντίον της Αριστεράς, την οποία και τιμώ, αλλά εναντίον των ανθρώπων που διακατέχονται από τέτοιου είδους νοοτροπίες, όπως αυτή που περιγράφεται παραπάνω. Επίσης, θέλω να ξεκαθαρίσω ότι είμαι στον αντίποδα απόψεων που διαχωρίζουν τους ήρωες τις Αντίστασης σε «δικούς μας» και «δικούς τους», αλλά έκανα χρήση αυτής της κτητικής αντωνυμίας, αναφερόμενος σε κάποιους που φαίνεται να σκέφτονται με αυτό τον τρόπο.

Ίσως, να υπάρχουν κι’ άλλες ερμηνείες για τον συγκεκριμένο βανδαλισμό και μάλιστα πιο εύστοχες από τις δικές μου, αλλά νομίζω ότι δε θα έπρεπε να μείνουμε μόνο στην ερμηνεία αυτής της πράξης και στη καταδίκη των συγκεκριμένων ατόμων, που είναι έτσι και αλλιώς καταδικασμένοι στη συνείδηση όλων των δημοκρατικών πολιτών. Πρέπει να προχωρήσουμε και παραπέρα και να αναρωτηθούμε αν η ευθύνη για αυτή τη πράξη πρέπει να επιμεριστεί και στους διαδηλωτές που ήταν αυτόπτες μάρτυρες και δεν αντέδρασαν, στους δημοσιογράφους που στη μεγάλη τους πλειοψηφία αποφάσισαν ότι το συγκεκριμένο θέμα της βεβήλωσης της προτομής του ηγέτη του Ε.Δ.Ε.Σ. δεν πρέπει να παρουσιαστεί, σε όσους από τους μαζικούς φορείς αδιαφόρησαν και δεν αντέδρασαν και γενικά σε όσους σφυρίζουν αδιάφορα όταν περπατούν στη Κοραή και βλέπουν το κατεστραμμένο μνημείο. Αλήθεια, μια τέτοια χαύνη συμπεριφορά σχετίζεται με την αδράνεια και την αδιαφορία που ενδεχομένως χαρακτηρίζει την εποχή μας ή είναι απότοκο της ασύμμετρης ευαισθησίας, ορισμένων ανθρώπων που ελέγχουν ή επηρεάζουν τα πράγματα, αναφορικά με πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σε διάφορες ιστορικές στιγμές, ανάλογα με το αν βρίσκονται στη μια ή στην άλλη μεριά του πολιτικού φάσματος; Πάντως, όπως και να έχει, είναι σίγουρα θλιβερό.